Intercyza – co to jest i kiedy warto ją zawrzeć?

Zagadnienie intercyzy wiąże się bezpośrednio z kilkoma istotnymi przepisami ujętymi w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, które szczegółowo regulują kwestię stosunków majątkowych zachodzących między małżonkami. 

Majątek wspólny małżonków – intercyza po ślubie

Na mocy przyjętej ustawy moment zawarcia małżeństwa powoduje równocześnie powstanie między małżonkami wspólności majątkowej. Obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków, jak i przez jednego z nich (majątek wspólny). Natomiast przedmioty majątkowe, które nie zostały objęte wspólnością ustawową, wchodzą w zakres majątku osobistego każdego z małżonków. Co do zasady oznacza to, że majątek zgromadzony w trakcie trwania związku małżeńskiego staje się w świetle prawa majątkiem wspólnym. W zakres majątku wspólnego wchodzą szczególnie: 

• pobrane wynagrodzenia za wykonaną pracę oraz wszelkie pozostałe dochody pochodzące z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego oraz majątku osobistego każdego małżonka;
• środki zgromadzone na rachunku funduszu emerytalnego każdego małżonka (otwartego lub pracowniczego);
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. 

Prawo do zarządzania zgromadzonym majątkiem wspólnym ma każdy z małżonków. 

Majątek osobisty małżonka

Jednakże to tylko ogólna zasada.  Istnieje bowiem szereg składników, które nie wchodzą do majątku wspólnego, a stanowią majątek osobisty każdego małżonka, którym może on zarządzać samodzielnie. Aby posłużyć się przykładem, można wskazać, że w zakres majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą:

• przedmioty majątkowe, które zostały nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej;
• przedmioty majątkowe nabyte tytułem dziedziczenia, zapisu lub darowizny (o ile spadkodawca lub darczyńca nie postanowił inaczej);
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym regulacjom prawnym;
• przedmioty majątkowe, które przeznaczone są wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego małżonka;
• prawa niezbywalne mogące przysługiwać wyłącznie jednej osobie;
• przedmioty majątkowe osiągnięte z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia bądź zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (z wyjątkiem renty przyznanej poszkodowanemu małżonkowi na skutek całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy lub z powodu wzrostu jego potrzeb bądź zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
• wierzytelności z tytułu należnego wynagrodzenia za pracę lub innej działalności zarobkowej podejmowanej przez jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków; 
• prawa autorskie i prawa pokrewne, a także prawa własności przemysłowej oraz pozostałe prawa przysługujące twórcy;
• przedmioty majątkowe nabyte w miejscu składników majątku osobistego (jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej). 

Dzięki tak poczynionym ogólnym uwagom można przejść do wyjaśnienia istoty intercyzy

Intercyza małżeńska – czym konkretnie jest? 

Intercyza, a właściwie umowa majątkowa małżeńska, to umowa zawierana pomiędzy małżonkami lub osobami zamierzającymi wstąpić w związek małżeński, która zmienia zasady ustawowej wspólności majątkowej. Zawierana jest ona w formie aktu notarialnego. Jest kilka rodzajów intercyzy, uzależnionych od celów, które chcą osiągnąć małżonkowie (ewentualnie przyszli małżonkowie).

Rodzaje intercyzy:

– Umowa wyłączająca wspólność majątkową (stosowana w praktyce najczęściej) – wprowadza rozdzielność majątkową między małżonkami albo rozdzielność z wyrównaniem dorobków. W przypadku wprowadzenia rozdzielności majątkowej, w uproszczeniu, przedmioty, prawa nabyte przez danego małżonka wchodzą tylko do jego majątku, między małżonkami nie występuje bowiem majątek wspólny.

– Umowa rozszerzająca wspólność majątkową – polega na tym, że do majątku wspólnego małżonków, na mocy postanowień tej umowy, wchodzą również składniki, które według ogólnej regulacji (opisanej powyżej) wchodziłby do majątku osobistego danego małżonka. Np. małżonkowie mogą ustalić, że prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy, które co do zasady przysługiwałby jednemu z nich, wejdą do majątku wspólnego.

– Umowa ograniczająca wspólność majątkową – na mocy tej umowy małżonkowie ograniczają zakres wspólności ustawowej, ale jej nie wyłączają całkowicie. Mogą np. umówić się, że pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków zamiast do majątku wspólnego (jak to wynika z ogólnej zasady) będą wchodziły do majątku osobistego każdego z nich.

Konkludując zatem, intercyza pozwala na odmienną regulację kwestii majątkowych między małżonkami, niż wynika to z ogólnych przepisów. Jeżeli małżonkowie nie zawrą stosownej umowy majątkowej (intercyzy), to wówczas rzecz jasna obowiązują ich ogólne regulacje, które w skrócie opisałem na samym początku.

Kiedy najczęściej zawierana jest intercyza małżeńska? 

Często z tego rozwiązania korzystają osoby prowadzące działalność gospodarczą, wprowadzając wówczas w swoim małżeństwie rozdzielność majątkową. Takie rozwiązanie ogranicza ryzyko, albowiem w przypadku niepowodzenia działalności gospodarczej wierzyciele będą mogli zaspokoić się jedynie z majątku osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Drugi małżonek jest chroniony, i nie spoczywa na nim odpowiedzialność za długi związane z prowadzonym przez męża czy żonę biznesem. Intercyza często stanowi także zabezpieczenie małżonków w razie rozwodu.  Ale uwaga, należy pamiętać, że zgodnie z art. 47¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome”. Także w praktyce oznacza to, że zawierając umowę powinniśmy poinformować o intercyzie naszego przyszłego kontrahenta.

Intercyza a dziedziczenie 

I na koniec chyba najciekawsza rzecz, a w zasadzie kontrowersja, która narosła wokół kwestii wpływu zawarcia intercyzy przez małżonków na późniejsze dziedziczenie. Otóż wbrew powszechnej opinii,  intercyza nie wpływa na dziedziczenie. W przypadku śmierci jednego z małżonków stosuje się ogólne regulacje prawa spadkowego, a intercyza nie stanowi przeszkody, żeby dana osoba dziedziczyła po swoim zmarłym małżonku.