Rozdzielność majątkowa. W jaki sposób dochodzi do jej ustanowienia?

W wyniku zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami dochodzi do powstania ustawowej wspólności majątkowej. Obejmuje ona przedmioty majątkowe, które nabyli wspólnie lub osobno podczas trwania ich małżeństwa (tzw. majątek wspólny). W praktyce oznacza to, że wszelki dobra, które małżonkowie nabędą, zarobią, zgromadzą w trakcie trwania związku małżeńskiego będzie stanowiło ich majątek wspólny (poza pewnymi wyjątkami, o czym poniżej). Przedmioty majątkowe, które nie zostały objęte wspólnością ustawową, należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Co należy do majątku wspólnego?

1) Wynagrodzenie, które zostało pobrane za pracę oraz dochody z innej działalności zarobkowej uzyskane przez każdego z małżonków; 

2) dochody wchodzące w skład majątku wspólnego oraz majątku osobistego każdego z małżonków; 

3) środki, które zostały zgromadzone na rachunku otwartym lub na pracowniczym funduszu emerytalnym każdego z małżonków; 

4) wartość składek zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS.

Co w takim razie należy do majątku osobistego każdego z małżonków? 

1)  wszystkie przedmioty majątkowe, które zostały nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte poprzez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, wyjątkami są sytuacje, w których spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej;

3) prawa majątkowe, które wynikają z łącznej wspólności podlegającej różnym przepisom;

4) przedmioty majątkowe służące tylko i wyłącznie do zaspokajania potrzeb osobistych jednego z małżonków;

5) prawa niezbywalne przysługujące tylko jednej osobie;

6) przedmioty, które zostały uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej, a także częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej lub z powodu zwiększenia się jego potrzeb, czy zmniejszenia się widoków powodzenia na przyszłość;

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę oraz z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;

8) przedmioty majątkowe, które zostały uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej, a także inne prawa twórcy;

10) przedmioty majątkowe uzyskane w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Jeżeli jednak małżonkowie nie są zainteresowani powstaniem ustawowej wspólności majątkowej, to wówczas mogą w drodze umowy zawartej przed notariuszem ustanowić rozdzielność majątkową (oczywiście nie ma przeszkód, aby rozdzielność majątkowa została ustanowiona również w trakcie trwania związku małżeńskiego). Jak z powyższego wynika dla zawarcia takiej umowy niezbędne jest porozumienie między małżonkami. W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później, a ponadto samodzielnie zarządza swoim majątkiem. Oznacza to tym samym, że nie dochodzi do powstania majątku wspólnego małżonków. Każdy z małżonków dysponuje, gromadzi i zarządza jedynie swoim majątkiem.

Do powstania rozdzielności majątkowej może dojść również na kilka innych sposobów (a więc nie tylko w drodze umowy zawartej przed notariuszem). Rozdzielność majątkowa powstaje na skutek:

1. prawomocnego orzeczenia sądu (wymaga podkreślenia, że w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu),
2. ubezwłasnowolnienia któregoś z małżonków,
3. orzeczenia separacji między małżonkami,
4. ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

Radca Prawny Paweł Kasprzyk