Blokowanie przez bank konta upadłego konsumenta
09.08.2022 Prawo upadłościowe Paweł Kasprzyk
W moim dzisiejszym wpisie chciałbym odnieść się do istotnego, praktycznego problemu, z którym zmaga się konsument (osoba fizyczna) po ogłoszeniu w stosunku do niego upadłości konsumenckiej. Z doświadczenia klientów Kancelarii wynika, że banki, czy też inne instytucje finansowe (np. SKOKi), jak tylko uzyskają wiedzę na temat ogłoszenia upadłości konsumenckiej wobec swojego klienta, to blokują mu rachunek bankowy. Rodzi to liczne problemy, albowiem upadły konsument natychmiast traci dostęp do pieniędzy zgromadzonych na koncie, co utrudnia mu bieżące funkcjonowanie. Upadły nie może choćby zakupić jedzenia dla siebie czy rodziny.
Czy bank może zablokować upadłemu dostęp do pieniędzy na koncie?
Takie działanie banku wynika z trzech przepisów Prawa upadłościowego, które należy czytać razem. Zgodnie z art. 75 Prawa upadłościowego upadły konsument traci prawo zarządu majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości. Zarząd tym majątkiem przejmuje syndyk, dotyczy to również środków zgromadzonych na rachunku bankowym upadłej osoby fizycznej. Z kolei art. 178 ust. 5 Prawa upadłościowego stanowi, że: „Po obwieszczeniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości banki, w których upadły ma rachunki bankowe, sejfy lub skrytki, zobowiązane są zawiadomić o tym syndyka”. Ostatnim istotnym dla tej materii przepisem jest art. 78 Prawa upadłościowego. Zbierając te wszystkie przepisy razem, w ślad za stanowiskiem KNF z dnia 3 sierpnia 2021 r. należy wskazać: „ (…) z przytoczonych przepisów wynika, że banki powinny śledzić obwieszczenia dotyczące upadłości publikowanych w MSiG, i banki co do zasady nie mogą zasłaniać się nieznajomością obwieszczeń tam publikowanych dotyczących upadłości. Niewykonywanie tego obowiązku może rodzić po stronie banków ryzyko poniesienia odpowiedzialności wynikającej z art. 78 pr. upadł. zgodnie z którym: „Spełnienie świadczenia do rąk upadłego dokonane po obwieszczeniu o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze [odpowiednio MSiG – przyp. aut] nie zwalnia z obowiązku spełnienia świadczenia do masy upadłości, chyba że równowartość świadczenia została przekazana przez upadłego do masy upadłości”.
Stanowisko Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie blokowania rachunków bankowych upadłych konsumentów
Komisja Nadzoru Finansowego dostrzegając problem blokowania rachunków bankowych upadłych konsumentów, zmierzając do uporządkowania tej kwestii, przedstawiła w dniu 3 sierpnia 2021 r. swoje stanowisko, w którym czytamy: „Mając na uwadze rozbieżności dotyczące praktyk stosowanych przez banki w ww. kwestiach, UKNF prezentuje następujące stanowisko:
1) banki powinny na bieżąco śledzić MSiG (po 1 grudnia 2021 r. Krajowy Rejestr Zadłużonych) pod kątem obwieszczeń dotyczących ogłoszeń postanowień o upadłości konsumenckiej posiadaczy rachunków prowadzonych przez te banki i dokonywać na podstawie takich obwieszczeń niezwłocznych blokad rachunków;
2) banki powinny powstrzymać się z wypłatą środków znajdujących się na rachunku upadłego lub wykonywania innych dyspozycji upadłego dotyczących zablokowanego rachunku, do momentu otrzymania stosownej dyspozycji ze strony syndyka, chyba że na podstawie posiadanych informacji są w stanie jednoznacznie ocenić, że środki znajdujące się na rachunku nie wchodzą do masy upadłości na podstawie art. 63 Pr. Upadł”.
Podsumowując, bank na obowiązek śledzić Krajowy Rejestr Zadłużonych, jeżeli stwierdzi, że w stosunku do jego klienta została ogłoszona upadłość konsumencka, to winien zablokować jego rachunek bankowy do momentu otrzymania stosownej dyspozycji od syndyka. Bank może dokonać wypłaty upadłemu pieniędzy z konta, bez dyspozycji ze strony syndyka, ale tylko wówczas, gdy jest pewny, że środki te nie wchodzą do masy upadłości np. bank stwierdzi, że środki te pochodzą z programu 500+ i są wypłacone na dzieci upadłego. Praktyka jednak pokazuje, że banki nie chcą narażać się na odpowiedzialność w przypadku błędnej wypłaty pieniędzy upadłemu i z reguły czekają na informację, pismo od syndyka. Jeżeli syndyk zezwoli na zwolnienie blokady na koncie, wówczas upadły odzyskuje dostęp do pieniędzy.
Co może zrobić upadły konsument, żeby odblokować konto bankowe?
Są dwie możliwości. Pierwsza, to udać się do banku i udowodnić, że środki na rachunku bankowym nie wchodzą do masy upadłości, przedstawiając np. dokumentację dotyczącą tych pieniędzy (może to być wracając do naszego przykładu np. decyzja o przyznaniu świadczenia 500+ na dziecko). Druga droga, to interwencja u syndyka. Jeżeli syndyk uzna, że pieniądze na koncie upadłego nie wchodzą do masy upadłości, to wyśle do banku informację dot. zwolnienia blokady konta.