Rozprawa zdalna, e-doręczenia i inne zmiany w sprawach cywilnych od 3 lipca 2021 r.

W dzisiejszym wpisie chciałbym zwrócić Państwa uwagę na istotne zmiany w postępowaniu cywilnym, które weszły w życie z dniem 3 lipca 2021 r. Zmiany te wynikają z ustawy z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 1090), która to ustawa z założenia ma stanowić odpowiedź ustawodawcy na wyzwania stojące przed szeroko rozumianymi uczestnikami postępowania cywilnego w związku z trwającą obecnie epidemią wywołaną koronawirusem SARS-CoV-2. 

Zmiany te dotyczą szeregu procesów cywilnych, które toczą się bądź będą toczyć się przed polskimi sądami, i są to zarówno procesy o rozwód, sprawy pracownicze, czy też sprawy odszkodowawcze. 

Zmiany w postępowaniu cywilnym – rozprawa zdalna

Pierwszą ze zmian, na którą chciałbym zwrócić uwagę jest obowiązek przeprowadzania tzw. rozprawy zdalnej. W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w sprawach rozpoznawanych według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego rozprawę  przeprowadza się przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku (posiedzenie zdalne), z tym że osoby w nim uczestniczące, w tym członkowie składu orzekającego, nie muszą przebywać w budynku sądu. Ustawodawca wskazał, że od przeprowadzenia posiedzenia zdalnego można odstąpić tylko w przypadku, gdy rozpoznanie sprawy na rozprawie lub posiedzeniu jawnym jest konieczne, a ich przeprowadzenie w budynku sądu nie wywoła nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących. Co istotne, na wniosek strony lub osoby wezwanej zgłoszony na co najmniej 5 dni przed wyznaczonym terminem posiedzenia zdalnego sąd zapewni jej możliwość udziału w posiedzeniu zdalnym w budynku sądu, jeśli strona lub osoba wezwana wskaże we wniosku, że nie posiada urządzeń technicznych umożliwiających udział w posiedzeniu zdalnym poza budynkiem sądu.

E-doręczenia przez portal informacyjny sądów powszechnych

Kolejna zmiana dotyczy zwłaszcza pełnomocników profesjonalnych, którzy reprezentują uczestników, strony postępowania cywilnego. W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, sąd doręcza adwokatowi, radcy prawnemu, rzecznikowi patentowemu lub Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej pisma sądowe poprzez umieszczenie ich treści w systemie teleinformatycznym służącym udostępnianiu tych pism, a konkretnie w portalu informacyjnym. Nie dotyczy to jedynie pism, które podlegają doręczeniu wraz z odpisami pism procesowych stron lub innymi dokumentami niepochodzącymi od sądu. A zatem, sąd nie będzie już wysyłał większości pism sądowych pocztą do pełnomocników, a będzie je umieszczał w portalu informacyjnym, z którego po zalogowaniu pełnomocnik będzie mógł pobrać dane pismo. 

Pozostałe zmiany w procesie cywilnym 

Oprócz dwóch głównych, wyżej wymienionych zmian, ustawodawca wprowadził jeszcze kilka nowych obowiązków. Przykładowo, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w pierwszym piśmie procesowym wnoszonym przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej podaje się adres poczty elektronicznej i numer telefonu przeznaczone do kontaktu z sądem. Niewykonanie tego obowiązku stanowić będzie brak formalny pisma. 

Kolejna istotna zmiana, w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego; prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy. 

Jak te zmiany wpłyną na procesy rozwodowe? 

Zdalna rozprawa niewątpliwie może ułatwić życie stronom i świadkom, albowiem nie będą oni musieli stawiać się w sądzie osobiście celem uczestniczenia w rozprawie, składania zeznać, czy brania udziału w innych czynnościach. W rozprawie będą uczestniczyć łącząc się z sądem za pośrednictwem Internetu, co niewątpliwie jest dużym ułatwieniem dla świadków czy stron. Zmniejsza to również koszty postępowania związane z koniecznością dojazdu do Sądu. 

W sprawach rozwodowych duże znaczenie ma również zmiana związana z obsadą sądu. Do tej pory w tego typu procesach, w pierwszej instancji orzekał jeden sędzia zawodowy oraz dwóch ławników. Teraz orzekać będzie jednoosobowo sędzia zawodowy. Natomiast w drugiej instancji zamiast trzech sędziów zawodowych apelację rozpoznawać będzie tylko jeden sędzia. 

Powyższe zmiany mogą pozytywnie wpłynąć na czas trwania procesów rozwodowych, a konkretnie przyśpieszyć je.