Na czym polega różnica między rozwodem a separacją?
27.05.2019
Sprawy rozwodowe
Paweł Kasprzyk
W uproszczeniu orzeczenie przez sąd rozwodu jest możliwe jedynie wówczas, gdy ustali on, że pożycie małżeńskie uległo zupełnemu i trwałemu rozkładowi. Inaczej jest w przypadku separacji, w tym bowiem wypadku wystarczające jest ustalenie przez sąd, że pożycie małżeńskiego uległo zupełnemu rozkładowi. Do orzeczenia przez sąd separacji nie jest zatem wymagane, aby zupełny rozkład pożycia małżeńskiego miał również charakter trwały.
Przyjmuje się, że między małżonkami musi dojść do ustania więzi duchowej (emocjonalnej), fizycznej oraz gospodarczej. Ustanie więzi duchowej wiąże się z brakiem wzajemnego wsparcia między małżonkami, miłości, szacunku oraz akceptacji. Wygaśnięcie więzi fizycznej oznacza ustanie współżycia seksualnego. Ustanie więzi gospodarczej (ekonomicznej) występuje co do zasady wtedy, gdy małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego lub nie zamieszkują razem. Jeżeli ustanie tych więzi nie ma jeszcze charakteru trwałego, to sąd może orzec separację.
Należy jednak pamiętać, że mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Analogiczne ograniczenie występuję również w przypadku orzekania o rozwodzie.
Sąd orzeka o separacji na wniosek jednego z małżonków bądź na zgodny wniosek obojga. Wymaga jednak podkreślenia, że jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację.
Skutki separacji
Na koniec kilka uwag na temat skutków orzeczenia separacji.
Podstawowa różnica pomiędzy separacją a rozwodem sprowadza się do dalszego trwania małżeństwa w przypadku separacji. Małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć nowego małżeństwa. Małżonkowie nie mogą w czasie trwania separacji powrócić do nazwiska, jakie nosili przed zawarciem małżeństwa. Sąd Najwyższy ponadto przyjmuje w swoich orzeczeniach, że pomiędzy małżonkami pozostającymi w separacji istnieje obowiązek alimentacyjny. Uprawomocnienie się orzeczenia o separacji powoduje również skutki w sferze majątkowej, bowiem od tej chwili między małżonkami
z moc prawa powstaje rozdzielność majątkowa. I dalej, orzeczenie przez sąd separacji rodzi skutki prawne również na gruncie prawa spadkowego. Zgodnie z art. 9351 k.c. przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji. Zatem taki małżonek wyłączony jest z kręgu spadkobierców powołanych do spadku z mocy ustawy.
Sporna w orzecznictwie pozostaje kwestia zachowania wierności przez małżonków pozostających w separacji. Bardzo dobrze problem ten ujął Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 9 września 2009 r. I ACa 565/09: „Małżonków po orzeczeniu separacji nie obowiązuje już art. 23 k.r.o. Dyskusyjne jednak jest twierdzenie, że małżonkowie pozostający w separacji nie są obowiązani do wzajemnej wierności. Skoro sensem istnienia instytucji separacji jest restytucja związku małżeńskiego, a obowiązek wierności może znacznie pomóc w realizacji tego celu – w każdym razie z pewnością nie zaszkodzić – obowiązek wierności powinien ciążyć na małżonkach”.
Zapamiętaj!
Na zgodne żądanie małżonków sąd orzeka o zniesieniu separacji. Wówczas, z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki.