Odszkodowanie za śmierć osoby bliskiej, komu przysługuje?

Na początek spieszę z wyjaśnieniami, tytuł niniejszego wpisu nie jest zbyt precyzyjny. Dlaczego? Otóż rodzinie osoby, która poniosła śmierć np. w wypadku samochodowym, czy w wypadku przy pracy może przysługiwać szereg różnego rodzaju roszczeń. Są to miedzy innymi: odszkodowanie za poniesione koszty leczenia, odszkodowanie za poniesione koszty pogrzebu zmarłej osoby, odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, do którego doszło na skutek śmierci bliskiej osoby, zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, czy w końcu renty. Także o tych roszczeniach chciałbym dzisiaj napisać, ze szczególnym wskazaniem osób, którym przysługują.

Zwrot kosztów leczenia oraz pogrzebu

Jeżeli na skutek obrażeń doznanych w wypadku, mimo podjętego leczenia, doszło do śmierci poszkodowanego, osoba zobowiązana do naprawienia wyrządzonej szkody, powinna zwrócić koszty tego pogrzebu oraz leczenia poszkodowanemu. W większości przypadków, osobą zobowiązaną do naprawienia szkody, jest sprawca wypadku lub ubezpieczyciel, który udzielał mu ochrony ubezpieczeniowej. Wyznaczona osoba zwraca koszty leczenia, jak również koszty związane z przygotowaniem pochówku zmarłego, zgodnego z miejscowymi zwyczajami. Środki przekazywane są osobie, która faktycznie poniosła wymienione koszty. Nie musi to być zatem członek rodziny zmarłego, chociaż najczęściej zdarza się, że to właśnie rodzina pokrywa tego typu koszty. Za co dokładnie są zwracane środki? Przede wszystkim za wydatki przeznaczone na pochówek zmarłego (np. za posługę księdza, ceremonię pogrzebową, odzież żałobną, kwiaty, trumnę, organizację styp czy postawienie nagrobka).

Pamiętaj! Na osobie, która poniosła koszty leczenia poszkodowanego czy też jego pogrzebu, ciąży obowiązek ich udowodnienia. Zwróć szczególną uwagę na to, aby zbierać faktury oraz wszelkie rachunki z tym związane.

Zadośćuczynienie za krzywdę doznaną na skutek śmierci osoby bliskiej

Z tytułu śmierci osoby bliskiej wszystkim najbliższym członkom rodziny przysługuje zadośćuczynienie za krzywdę doznaną w związku ze stratą osoby bliskiej.  Świadczenie to ma na celu złagodzenie poczucia krzywdy, żalu i cierpienia po śmierci osoby bliskiej (art. 446 § 4 k.c.), ma charakter kompensacyjny. Komu przysługuje? Najbliższym członkom rodziny zmarłego. Ważne są tu dwa elementy, pokrewieństwo oraz bliskość relacji jakie łączyły roszczącego ze zmarłym członkiem rodziny. Nie ulega wątpliwości, że roszczenie to przysługuje np. małżonkowi zmarłego, jego rodzicom, rodzeństwu, dzieciom – także adoptowanym, dziadkom. Należy zwrócić uwagę, że obecnie coraz więcej związków ma charakter nieformalny, czy zatem partnerowi, konkubentowi, również należy się zadośćuczynienie w sytuacji gdy np. partnerka zginęła w wypadku samochodowym? W końcu przez to, że nie zawarli związku małżeńskiego, nie są od strony formalnej rodziną. Jak pokazuje praktyka sądy coraz częściej i takim osobom przyznają zadośćuczynienie, skupiając się głownie na ocenie bliskości relacji jakie łączyły partnerów.

Stosowane odszkodowanie komunikacyjne

Jeżeli dodatkowo wraz ze śmiercią poszkodowanego, znacznemu pogorszeniu uległa sytuacja życiowa jego osoby bliskiej, osoba ta może żądać stosownego odszkodowania, rekompensującego utratę m. in. wsparcia finansowego od zmarłego, pogorszenia perspektyw (art. 446 § 3 k.c.). Obecnie sądy „znaczne pogorszenie sytuacji życiowej” sprowadzają większości do pogorszenia sytuacji finansowej czy dochodowej. W mniejszym stopniu zwracają uwagę na utratę pomocy ze strony zmarłego np. w codziennych czynnościach, sprzątaniu, gotowaniu czy przygotowaniu opału na zimę. I tu również należy wskazać, że roszczenie to przysługuje najbliższym członkom rodziny zmarłego.

Renta obligatoryjna i renta fakultatywna.

Jeżeli na zmarłym ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny wobec innej osoby (np. rodzic zobowiązany był do utrzymywania swoich dzieci), osoba ta może domagać się renty obliczonej stosownie do swoich potrzeb oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania stosunku alimentacyjnego – jest to tzw. renta obligatoryjna. Kto jest do niej uprawniony? Tylko ta osoba, w stosunku do której zmarły był zobowiązany do alimentacji. Co ważne, obowiązek alimentacyjny nie musi być stwierdzony np. wyrokiem alimentacyjny, z reguły obowiązek ten wynika z mocy prawa i faktycznie jest realizowany przez zobowiązanego (przykładowo ojciec czy też matka, którzy na co dzień łożą na utrzymanie swoich dzieci, realizują waśnie taki obowiązek alimentacyjny).

Świadczenie w postaci renty przysługuje także innym osobom bliskim, którym zmarły dobrowolnie (nie był do tego zobowiązany przepisami prawa) i stale dostarczał środków utrzymania, jeśli za przyznaniem takiego świadczenia przemawiają w danym przypadku zasady współżycia społecznego – jest to tzw. renta fakultatywna (art. 446 § 2 k.c.). W tym przypadku uprawniona do niej jest osoba względem, której zmarły dostarczał środków na jej utrzymanie, nie będąc w ogóle to tego zobowiązany przepisami prawa, robił to zatem całkowicie dobrowolnie.

Radca Prawny Paweł Kasprzyk